ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΟΡΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

 

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΟΡΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, Αθήνα 10 Δεκεμβρίου 2023

Το επιστημονικό προσωπικό των φορέων πρόληψης και απεξάρτησης, οι συλλογικότητες των εργαζόμενων και των οικογενειών, η τιμητική, επιστημονική και η οργανωτική επιτροπή, καθώς και οι σύνεδροι του Ανοικτού Συνεδρίου Φορέων Πρόληψης και Απεξάρτησης ομόφωνα διακηρύσσουμε τα παρακάτω:

Στο Ανοικτό Συνέδριο συνέκλιναν οι προσπάθειες, η δέσμευση και ο επιστημονικός κόπος των ανθρώπων του πεδίου της πρόληψης και της απεξάρτησης, οι οποίοι οικοδόμησαν τα τελευταία σαράντα χρόνια το εθνικό δίκτυο δωρεάν υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των καταχρηστικών συμπεριφορών και του εθισμού στην Ελλάδα. Ένα δίκτυο που συνεχίζει να αναπτύσσεται και έχει εγχώρια και διεθνή επιστημονική αναγνώριση για την πληρότητα και την αποτελεσματικότητά του.

Σήμερα, πάνω από 500 σύνεδροι από όλη την Ελλάδα, άνθρωποι του πεδίου από ΟΛΕΣ τις θεραπευτικές προσεγγίσεις ανέδειξαν τις ιδιαιτερότητες και τη διαφορετικότητα των υφιστάμενων παρεμβάσεων. Αποτύπωσαν τη σημερινή, πραγματική εικόνα του πεδίου των εξαρτήσεων, με τα επιτεύγματα, τις αδυναμίες και τις νέες προκλήσεις της. Παρουσίασαν το πολύπλευρο έργο των φορέων, τη διασύνδεσή τους στο πεδίο, τις καινοτομίες τους, τη σύνδεσή τους με τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και τις ελλείψεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.

Κοινός τόπος όλων ότι οι άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης, όσο κι αν έχουν κοινά χαρακτηριστικά, δεν είναι ίδιοι μεταξύ τους. Και ότι τα προγράμματα πρόληψης και θεραπείας οφείλουν να είναι διαφορετικά και να προσαρμόζουν τις παρεμβάσεις τους στις ιδιαίτερες ανάγκες του καθένα και της καθεμιάς.

Αυτό αποτελεί σήμερα κατάκτηση της χώρας μας, χάρη στον πλουραλισμό των δημόσιων προγραμμάτων πρόληψης και θεραπείας, τα οποία καλύπτουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών: από τα προγράμματα πρόληψης, την έγκαιρη παρέμβαση και τα «στεγνά» προγράμματα ψυχοκοινωνικής απεξάρτησης μέχρι τη μείωση της βλάβης και τα προγράμματα υποκατάστασης.

Αυτό είναι που εξασφαλίζει το σημερινό συνεχές της φροντίδας με ορίζοντα την κοινωνική ένταξη, την κοινωνική αλληλεγγύη, την καταπολέμηση του στίγματος και του κοινωνικού αποκλεισμού, της αντίληψης, κυρίως, ότι η εξάρτηση είναι δρόμος χωρίς επιστροφή. 

Σήμερα, οι γενικευμένες αλλαγές στην παραγωγή, στη διακίνηση, στη χρήση και στην εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες, οι μεταβολές στο προφίλ όσων αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης, οι νέες συνθετικές ουσίες, επιβάλλουν έρευνα, αξιολόγηση, εποπτεία, εκπαίδευση, ώστε να ενισχυθεί το σύστημα  παροχής υπηρεσιών πρόληψης και θεραπείας της απεξάρτησης. Απαιτούν επεξεργασία νέων απαντήσεων και συνέργειες.

Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις η κυβέρνηση αποφασίζει τη διάλυση του υπάρχοντος δικτύου υπηρεσιών πρόληψης και απεξάρτησης, καταργώντας τις υπάρχουσες δομές και υπηρεσίες. Καταργούνται το ΚΕΘΕΑ, ο ΟΚΑΝΑ, και τα προγράμματα απεξάρτησης του ΕΣΥ, και αντικαθίστανται από έναν αθηνοκεντρικό και υδροκέφαλο φορέα με την επωνυμία Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ). Η παρέμβαση αυτήδιαλύει ένα δίκτυο με παγκόσμια εύσημα, του οποίουτα θεραπευτικά αποτελέσματα είναι από τα καλύτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το οποίο στελεχώνεται από επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό πολύ υψηλού επιπέδου και ευρύτατης εμπειρίας. Και όλα αυτά σε μια χώρα η οποία, χάρη και στη συμβολή των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, έχει από τα μικρότερα ποσοστά εισόδου στη χρήση ναρκωτικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με τον ΕΟΠΑΕ η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, που μέχρι σήμερα χαρακτήριζε τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας στη χώρα μας, εκπίπτει σε κλινοκεντρική και νοσοκομιοποιημένη διαχείριση. Χωρίς να έχει αξιολογηθεί και να αναγνωρίζεται η προσφορά του υφιστάμενου δικτύου υπηρεσιών, χωρίς κανέναν διάλογο με την επιστημονική κοινότητα, τους θεσμικούς φορείς, τους εργαζόμενους στο πεδίο, τις συλλογικότητες των ληπτών υπηρεσιών, την κοινωνία γενικότερα, το νομοσχέδιο για τον ΕΟΠΑΕ σαρώνει ένα ζωντανό και πολυφωνικό δίκτυο υπηρεσιών, ριζωμένο στις τοπικές κοινωνίες. 

Η καταστροφική πολιτική που εφαρμόστηκε στην ψυχική υγεία, με άξονα τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση των οικονομικών της υγείας και την αρχή του κόστους/οφέλους, επεκτείνεται με το νέο νομοσχέδιο και στη λειτουργία των δομών πρόληψης και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Με άλλα λόγια, η οικονομία μπαίνει πάνω από τον άνθρωπο, και παραμερίζεται η σημασία  της ποιότητας των υπηρεσιών και το μοντέλο ολιστικής φροντίδας που τόσα χρόνια ακολουθούμε με μεγάλη επιτυχία.

Καταργείται ο θεραπευτικός πλουραλισμός, η θεραπευτική σχέση και το θεραπευτικό συνεχές. Η επανένταξη αποκόπτεται από τη θεραπεία και υποβαθμίζεται η υποστήριξη της οικογένειας και των σημαντικών άλλων.

Καταργείται η ελεύθερη επιλογή θεραπευτικού προγράμματος μεθόδου, αφού το εξαρτημένο άτομο θα παραπέμπεται για θεραπεία από «ειδική επιτροπή», όπου αυτή θα κρίνει. Υπονομεύεται έτσι η αποτελεσματικότητα, γιατί η μη επιλογή της θεραπείας είναι, πολλές φορές, συνυφασμένη με αρνητικό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Καταργείται η ιστορία της απεξάρτησης, αφού οι επωνυμίες των προγραμμάτων και των μονάδων ήταν η ταυτότητα του θεραπευτικού τους χαρακτήρα και ο τρόπος με τον οποίον έγιναν γνωστές και αγκαλιάστηκαν από την ελληνική κοινωνία.

Η απεξάρτηση ιατρικοποιείται και χάνει τον κοινωνικό της χαρακτήρα. Υποτιμάται ο κεντρικός ρόλος των κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων που ευνοούν τους εθισμούς και τις εξαρτήσεις, και η ενεργητική συμμετοχή του ίδιου του ατόμου στη θεραπευτική διαδικασία.Παραβλέπεταιότι η ολιστική αντιμετώπιση της εξάρτησης είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας και όχι μόνο των ειδικών.

Ο νέος φορέας (ΕΟΠΑΕ), που θα είναι Ν.Π.Ι.Δ., δεν θα υποστηρίζει την πολυμορφία των θεραπευτικών προτάσεων και προσεγγίσεων, αφού θα είναι αποκομμένος από τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Θα συρρικνώσει τις σημερινές δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας, και θα δημιουργήσει τον απαιτούμενο χώρο για την είσοδο ιδιωτών. Μέσω του ΕΟΠΑΕ εντάσσονται στο πεδίο των εξαρτήσεων ιδιωτικοί φορείς,η συντριπτική πλειονότητα των οποίων λειτουργεί μέχρι σήμεραπαράνομα. Έτσι, οι ιδιωτικοί φορείς νομιμοποιούνται, διατηρούν την αυτοτέλειά τους (τη στιγμή που τη χάνουν οι εγκεκριμένοι δημόσιοι φορείς του Ν. 4139/201)  και αποκτούν τη δυνατότητα να αναπτύσσονται σε βάρος των τελευταίων, χρηματοδοτούμενοι από τον κρατικό προϋπολογισμό και ευρωπαϊκά κονδύλια. Η απεξάρτηση ιδιωτικοποιείται.

Με τον ΕΟΠΑΕ οι μονάδες απεξάρτησης των δημόσιων νοσοκομείων (18ΑΝΩ στο ΨΝΑ, ΙΑΝΟΣ, ΑΡΓΩ, ΜΕΘΕΞΙΣ στο ΨΝΘ, ΔΙΑΠΛΟΥΣ ΓΝΚ), αποσπώνται από το ΕΣΥ, και μετατρέπονται από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ. Το ΕΣΥ συρρικνώνεται περαιτέρω.

Ειδικά τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας χάνουν κάθε θεσμική συνέχεια και οποιοδήποτε ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας,  χωρίς να απαντάται το δυσεπίλυτο θέμα των εργασιακών σχέσεων των εργαζομένων σε αυτά.

Με το νομοσχέδιο για τον ΕΟΠΑΕ αλλάζει η σύνθεση της Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων του νόμου 4139/2013,στην οποία σήμερα μετέχουν οι υπό κατάργηση και συγχώνευσηεγκεκριμένοι φορείς πρόληψης και θεραπείας. Με τον τρόπο αυτόν, καταλύεται αυτομάτως ο συμμετοχικός τρόπος συγκρότησης της εθνικής πολιτικής για τις εξαρτήσεις, χωρίς να έχει αξιολογηθεί, και αντικαθίσταται από μια παγκοσμίως πρωτότυπη θεσμική μονοκρατορία.

Ο εκάστοτε Πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ χρίζεται και Πρόεδρος της νέας Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής, αναλαμβάνοντας τον ρόλο και του Εθνικού Συντονιστή. Αυτό καθιστά  τον ΕΟΠΑΕ έναν φορέα που, ταυτόχρονα, θα σχεδιάζει, θα εφαρμόζει, θα υλοποιεί και θα αξιολογεί τον εαυτό του.

Ο ΕΟΠΑΕ θα διοικείται από διορισμένες διοικήσεις, διορισμένους διευθυντές, διορισμένα μέλη στην Επιστημονική του Επιτροπή, χωρίς εκπροσώπηση των ειδικών επιστημόνων του πεδίου που υπηρετούν σήμερα στους εγκεκριμένους φορείς και χωρίς να δίνεται φωνή στους λήπτες των υπηρεσιών.

Για τους παραπάνω λόγους, το σώμα του Ανοικτού Συνεδρίου Φορέων Πρόληψης και Απεξάρτησης ομόφωνα ζητά

• την απόσυρση του σχεδίου νόμου για τον ΕΟΠΕΑ

• και την έναρξη ενός ουσιαστικού εθνικού διαλόγου για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων στη χώρα μας στο πλαίσιο ενός δημόσιου και δωρεάν πλέγματος υπηρεσιών πρόληψης και θεραπείας.

Επιστημονικό προσωπικό των φορέων πρόληψης και απεξάρτησης – Σύλλογος Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ – Σωματείο Εργαζομένων Κέντρων Πρόληψης – Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογένειας ΚΕΘΕΑ (ΟΣΟΚΕΘΕΑ) – Σύλλογος Γονέων και Φίλων ΔΙΑΠΛΟΥΣ – Ενιαίος Σύλλογος Εργαζομένων Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής – Σωματείο Εργαζομένων Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης