«Πώς να εξηγήσεις; Πώς να περιγράψεις;»

Για τη διαφαινόμενη κατάργηση των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας

Της συναδέλφου Καλλιόπης Κομνηνού

Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή το Νομοσχέδιο για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και τη διαφαινόμενη κατάργηση των Κέντρων Πρόληψης, αναζωπυρώθηκε μια συζήτηση για την πρόληψη, την προσφορά της, το αποτύπωμά της στην κοινωνία, την αναγκαιότητα των Κέντρων Πρόληψης (Κ.Π).

Στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο που διέρρευσε, καταργείται το άρθρο 61 του ισχύοντος νόμου 3459/2006, που διασφαλίζει την πάγια και τακτική χρηματοδότηση από το Κράτος καθώς και το άρθρο 60 παράγραφος 4, του ισχύοντος νόμου 4139/2013, σύμφωνα με το οποίο τα Κέντρα Πρόληψης ανήκουν στους εγκεκριμένους φορείς πρόληψης. Όσοι εργαζόμαστε σε αυτά, όσοι συμμετέχουν στις διοικήσεις, καθώς και οι ωφελούμενοι, καλούμαστε να εξηγήσουμε και να περιγράψουμε τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης.

Δύσκολη απόπειρα. Πώς να εξηγήσεις; Πώς να περιγράψεις κάτι που γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 στα Γιάννενα, με προοπτική ύπαρξης ενός εξαμήνου (τόση ήταν η διάρκεια του ευρωπαϊκού προγράμματος HORIZON με το οποίο ξεκίνησε ο τότε Συμβουλευτικός Σταθμός Καταπολέμησης Ναρκωτικών Ν. Ιωαννίνων, που μετεξελίχθηκε στο πρώτο Κ.Π. που χρηματοδότησε η Πολιτεία), καταφέρνοντας να διανύσει τρεις δημιουργικές δεκαετίες προσφοράς και αναγνώρισης; Πόσο ευφάνταστος θα έπρεπε να ήταν τότε κάποιος, να πιστέψει ότι σε μία εποχή, που πρόληψη σήμαινε ακόμη ενημέρωση, διανομή φυλλαδίων και ομιλίες από ειδικούς, αυτό το οικοδόμημα θα μετεξελισσόταν σε ένα δίκτυο 75 δομών σε όλη την επικράτεια, το οποίο θα αναγνωριζόταν ως ένα από τα αποτελεσματικότερα δίκτυα παροχής υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής ψυχοκοινωνικής υγείας στην κοινότητας;

Πώς να εξηγήσεις; Πώς να περιγράψεις; Πρέπει να το ζήσεις για να κατανοήσεις. Όπως το βίωσαν χιλιάδες αποδέκτες των υπηρεσιών της πρόληψης (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς κ.λπ.), οι οποίοι απορούν, αντιδρούν και δεν πρόκειται να επιτρέψουν αλλοιώσεις και εκπτώσεις, που θα πλήττουν την ποιότητα, τη λειτουργικότητα, την αποτελεσματικότητα και την αμεσότητα των υπηρεσιών, που τους παρέχονταν έως σήμερα από τα Κ.Π., πόσο μάλλον την κατάργησή τους. Όπως το βίωσαν τα στελέχη των Κέντρων Πρόληψης, που αξιοποίησαν κάθε ψυχικό απόθεμα για να διατηρήσουν σταθερά σε υψηλό επίπεδο τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Κέντρα Πρόληψης που δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν με βάση τις ανάγκες της κοινότητας, που διαχειρίστηκαν υπαρκτά προβλήματα, που κάλυψαν κενά στο πεδίο της ψυχοκοινωνικής υγείας, που αφουγκράστηκαν και προσάρμοσαν τις εκάστοτε δράσεις τους στα νέα δεδομένα και που χαρακτηρίστηκαν από εξωστρέφεια, ανέλαβαν ρόλο υποστήριξης αλλαγών από το ίδιο το άτομο και τις συλλογικότητες, πίστεψαν στην καθολικότητα της πρόληψης και όχι στη διαχείριση των δυσλειτουργιών, αντέτειναν το «μαζί» ενάντια στο «εγώ», δικτυώθηκαν, απέταξαν οποιοδήποτε γραφειοκρατικό αντανακλαστικό, πίστεψαν στην αλλαγή των πραγμάτων και όχι στην αντοχή, οραματίστηκαν ένα διαφορετικό, συμπεριληπτικό σχολείο, παλεύοντας καθημερινά να το κάνουν πραγματικότητα.

Είναι περίεργο -ή μήπως όχι;- να καταργείται ένα τέτοιο δίκτυο υπηρεσιών με ερείσματα στην κοινότητα, με πολυετή εμπειρία και αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και αναγνώριση από ευρωπαϊκά forum.

Είναι περίεργο -ή μήπως όχι;- να διακόπτεται η λειτουργία του σε μια περίοδο, που εντείνονται τα προβλήματα, επιβαρύνονται οι δείκτες ψυχοκοινωνικής υγείας και αυξάνονται τα αιτήματα προς τα Κ.Π.

Ακόμη πιο περίεργο είναι -ή μήπως όχι;- να μην υπάρχει καμία μέριμνα για την επόμενη μέρα για τους επιστήμονες, που εργάστηκαν στο δίκτυο αυτό, να αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμοι, που χρησιμοποιήθηκαν απλώς για τη «δύσκολη» δουλειά τα «πέτρινα χρόνια» της υποχρηματοδότησης, της εργασιακής επισφάλειας και της προσπάθειας οικοδόμησης των αρχών, της φιλοσοφίας και των εργαλείων της Πρόληψης.

Κρατώ ωστόσο την αισιοδοξία μου! Όχι γιατί θεωρώ δύσκολο να υλοποιηθούν οι προθέσεις και να καταργηθούν τελικά τα Κ.Π. με «ένα νόμο και δυο άρθρα». Αλλά διότι δεν μπορεί κανείς να σβήσει το έργο τους, το οποίο είναι και θα συνεχίσει να είναι καταγεγραμμένο στη συλλογική συνείδηση των πολιτών. Είναι αυτό που δε γίνεται να καταργηθεί, που θα αποτελεί σταθερά μέτρο σύγκρισης και που θα θυμίζει πάντα το αποτύπωμα και τη μοναδική ιστορία των Κέντρων Πρόληψης στην Ελλάδα.

Μια ιστορία που έχει ονόματα και υπογραφές.

Το ίδιο και το τέλος της!

Αυτό προσπαθούμε να εξηγήσουμε, αυτό προσπαθούμε να περιγράψουμε!

—

*Καλλιόπη Κομνηνού, κοινωνιολόγος Msc/ Κ.Π. Ν. Ιωαννίνων «Σχεδία» από το 1994, εκπαιδεύτρια Εκπαιδευτών Ενηλίκων, Στέλεχος Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Ατομικής και Ομαδικής Στήριξης